Bạn đang tò mò về chó Border Collie, thấy người ta khen là “loài chó thông minh nhất thế giới” 🧠🐶, nhưng cũng nghe nói giống này rất “khó nuôi”, không hợp người bận rộn?
Hoặc bạn chỉ đơn giản là lỡ “cảm nắng” một em chó Collie biên giới đen trắng, mắt sắc, chạy như bay trên đồng cỏ, rồi gõ đủ kiểu từ khóa: chó collie, chó border collie, chó chăn cừu collie, chó collie chăn cừu, chó collie biên giới… để tìm hiểu xem “em này là ai”?
Bài viết này là cẩm nang tổng quan về giống Border Collie dành cho bạn: từ nguồn gốc, ngoại hình, tính cách, mức độ thông minh, cho tới cách nuôi cơ bản, giá tham khảo và kinh nghiệm chọn mua, đủ để bạn biết giống chó này có thực sự hợp với mình hay không 🐾.
1. Chó Border Collie là chó gì? 🔍
Trước khi bàn sâu, cần thống nhất một chuyện dễ gây rối:
“Chó Collie” là một nhóm giống chăn cừu: Rough Collie, Smooth Collie, Bearded Collie, Border Collie…
Còn khi người ta nói chó Border Collie, chó Collie biên giới, chó chăn cừu Border Collie, chó chăn cừu Collie (nhưng kèm hình đen trắng, dáng thể thao, mắt rất sắc) thì gần như đều đang nói tới cùng một giống – Border Collie.
Giống này xuất phát từ vùng biên giới (Border) giữa Anh và Scotland. Nông dân ở đây cần những chú chó:
Thông minh đủ để tự xử lý đàn cừu ở địa hình khó,
Nhanh nhẹn để chạy lên xuống đồi núi cả ngày,
Biết đọc tình huống và phản ứng theo ánh mắt, cử chỉ của chủ.
Từ nhu cầu đó, qua hàng trăm năm chọn lọc, Border Collie ra đời: một giống chó Collie chăn cừu chuyên nghiệp, sau này lan ra toàn thế giới, bước vào cả thi đấu thể thao, biểu diễn, phim ảnh và làm pet gia đình cho những người rất… chịu chơi.
2. Nguồn gốc & lịch sử: từ cánh đồng cừu đến “ngôi sao trí tuệ” 🌄
2.1. Những viên gạch đầu tiên
Lịch sử của giống chó Border Collie không phải một sớm một chiều. Từ thời:
La Mã: người La Mã mang theo những giống chó chăn gia súc to khỏe, chịu được đường dài và thời tiết khắc nghiệt.
Viking: sau đó, người Viking mang tới các giống chó chăn cừu nhỏ hơn, nhanh nhẹn hơn, phù hợp địa hình gồ ghề.
Qua nhiều đời lai và chọn lọc, người dân vùng biên giới Anh – Scotland giữ lại những cá thể:
Chạy bền,
Phản xạ tốt,
Có bản năng “gom đàn” cực mạnh.
Từ đây, hình thành một dòng chó chăn cừu riêng, sau này được gọi chung là Collie.
2.2. Vì sao lại là “Border Collie”?
“Border” đơn giản là chỉ khu vực biên giới. Khi giống này được phân biệt rõ hơn với các dòng Collie khác, cái tên “Border Collie” xuất hiện để:
Nhấn mạnh vùng xuất phát (biên giới Anh – Scotland),
Phân biệt với Rough Collie (giống Lassie trong phim), Bearded Collie (Collie râu), Smooth Collie…
Ngày nay, người nuôi ở Việt Nam thường gọi đủ kiểu:
chó collie, chó collie biên giới, chó border, chó chăn cừu collie, chó chăn cừu border collie…
Nhưng nếu hình dung là một em đầu thon, mắt sắc, lông đen trắng, cơ bắp rõ, dáng thể thao → đó gần như chắc chắn là Border Collie.
2.3. Old Hemp và những huyền thoại Collie 🐕🦺
Trong lịch sử giống, người ta nhắc rất nhiều đến Old Hemp – chú chó chăn cừu sinh năm 1893, được xem là “ông tổ” của Border Collie hiện đại.
Điều làm Old Hemp đặc biệt:
Chăn cừu rất yên tĩnh, ít sủa, dùng ánh mắt và vị trí cơ thể để điều khiển đàn.
Tính cách điềm tĩnh, nhưng làm việc cực kỳ hiệu quả.
Được lai giống rộng rãi, để lại dấu ấn sâu trong phả hệ hiện nay.
Sau Old Hemp, nhiều “ngôi sao” khác như Old Kep, Cap, Gilchrist’s Spot, Wiston Cap… tiếp tục xây dựng danh tiếng cho chó collie biên giới trên khắp các cuộc thi chăn cừu và sân chơi quốc tế.
2.4. Từ chó làm việc tới bạn đồng hành toàn cầu
Ban đầu, Border Collie gần như chỉ là chó làm việc trên đồng cỏ. Nhưng rồi:
Tham gia các cuộc thi chăn cừu và thể thao cho chó,
Được giới khoa học quan tâm vì trí thông minh cực cao,
Xuất hiện trong nhiều chương trình biểu diễn, nội dung giải trí,
… nên giống này dần trở thành biểu tượng của sự thông minh, chăm chỉ và gắn bó với con người.
3. Ngoại hình chó Border Collie: cơ bắp “chuẩn vận động viên” 💪
3.1. Kích thước & tỉ lệ cơ thể
Giong cho Border Collie thuộc nhóm trung bình:
Chiều cao xấp xỉ 45–55 cm,
Cân nặng khoảng 13–22 kg (tùy giới tính, dòng, cách nuôi).
Không “đô con” như các giống bảo vệ, cũng không nhỏ như các dòng toy; Border Collie được thiết kế đúng nghĩa “vừa đủ để làm mọi thứ”:
Chạy bền trên đồi núi,
Vượt chướng ngại vật,
Phanh – rẽ – xoay người trong tích tắc.
Nhìn từ xa, collie chó có dáng thon, gọn, chắc, không bị thừa mỡ, cơ bắp rõ nhưng không quá nặng.
3.2. Gương mặt & thần thái
Một trong những điểm đập vào mắt của chó Collie chăn cừu là:
Đầu thon, mõm vừa phải, không quá ngắn, không quá dài.
Mắt hình hạnh nhân, thường màu nâu, hổ phách; một số cá thể có mắt xanh hoặc mắt lé.
Ánh nhìn cực kỳ tập trung, nhiều lúc bạn cảm giác như bị “nhìn xuyên suy nghĩ” – đó chính là “ánh mắt cứng rắn” dùng để áp lực lên đàn cừu.
Tai có thể:
Dựng hoàn toàn,
Hoặc cụp một nửa (half-prick),
nhưng luôn “nghe ngóng” môi trường xung quanh, tạo cảm giác rất “thức” và tỉnh táo.
3.3. Lông ngắn, lông dài – collie lông ngắn & collie lông dài
Trong thực tế nuôi, người Việt hay phân biệt:
Chó Border Collie lông ngắn / border collie lông ngắn:
Lớp lông ngoài ngắn, ôm sát thân, ít rối, dễ chăm.
Lau chùi, tắm, sấy nhanh hơn.
Đó là lý do nhiều từ khóa xuất hiện như chó border collie lông ngắn, chó collie lông ngắn, collie lông ngắn.
Chó collie lông dài:
Lông phủ dài hơn ở cổ, ngực, đuôi, nhìn “bồng bềnh” hơn.
Đẹp, “điệu”, lên ảnh rất xuất sắc 📸, đổi lại mất nhiều thời gian chải.
Cả hai kiểu lông đều thuộc cùng một giống Border Collie, chỉ khác phong cách. Người ít thời gian, không thích chải lông thường xuyên thường ưu tiên dòng lông ngắn.
3.4. Màu sắc: không chỉ có đen – trắng 🎨
Hình ảnh quen thuộc nhất của chó cảnh Border Collie là đen – trắng: mặt trắng, tai đen, lưng đen, ngực – chân trắng. Tuy vậy, thực tế màu lông rất đa dạng:
Đen – trắng, nâu – trắng, đỏ – trắng, sable, tricolor,
Merle (blue merle, red merle), lilac, blue…
Cụm border collie các màu là cách người chơi tìm hình và bảng màu để tham khảo trước khi chọn. Mỗi màu có sức hút riêng, nhưng đa phần người mới vẫn “đổ gục” trước bản đen trắng cổ điển – vừa quen thuộc, vừa rất “chăn cừu”.
4. Tính cách & mức độ thông minh: “não siêu to khổng lồ” 🧠
4.1. Thông minh đứng top thế giới
Khi nhắc đến loài chó thông minh thế giới, cái tên Border Collie gần như luôn nằm ở vị trí số 1.
Vậy “thông minh” ở đây là gì?
Tiếp thu lệnh mới cực nhanh,
Nhớ lâu, áp dụng linh hoạt trong hoàn cảnh khác nhau,
Biết “đọc” ngôn ngữ cơ thể, giọng nói, sắc thái của chủ,
Có khả năng phân biệt hàng trăm (thậm chí hơn 1.000) đồ vật nếu được dạy bài bản.
Đó không chỉ là thông minh kiểu “biết ngồi, biết nằm”, mà là một dạng trí tuệ làm việc: biết giải quyết vấn đề, đánh giá tình huống, tự chọn phương án hiệu quả.
4.2. Năng lượng & bản năng chăn dắt
Chó Border Collie chăn cừu được sinh ra để… làm việc. Điều này ăn sâu vào:
Nhu cầu vận động: mỗi ngày cần rất nhiều hoạt động (chạy, chơi, làm nhiệm vụ).
Nhu cầu “làm việc”: nếu không có cừu, nó sẽ “chăn” trẻ con, mèo, xe đạp, bóng…
Trong môi trường gia đình:
Nó dễ đi vòng quanh, “gom” mọi người lại một chỗ,
Hoặc chạy qua chạy lại kiểm tra từng góc nhà, như một nhân viên bảo vệ có trách nhiệm 😄.
4.3. Nhạy cảm & gắn bó với chủ
Bên cạnh thông minh, tính cách Border Collie còn có:
Mức độ gắn bó cao,
Rất nhạy với giọng nói, cảm xúc của chủ,
Dễ bị căng thẳng nếu sống trong môi trường ồn ào, cãi vã, hoặc bị la mắng thường xuyên.
Nếu được sống với người biết tôn trọng cảm xúc động vật, Border Collie sẽ trở thành một người bạn đồng hành trung thành, hiểu chuyện và cực kỳ tình cảm ❤️.
5. Phân loại & các dòng Border Collie trên thị trường
5.1. Theo mục đích: working line vs pet/show
Một số nơi chia giống chó Border Collie thành:
Working line (dòng làm việc):
Ưu tiên bản năng chăn dắt, sức bền, sự tập trung.
Thường được nuôi ở trang trại, ít quan tâm tới “đẹp chuẩn show”.
Pet/show line (dòng pet – trình diễn):
Lông – màu – tỉ lệ cơ thể hài hòa,
Tính cách ổn định, phù hợp sống đô thị, gia đình.
Người mua pet gia đình thường phù hợp hơn với các cá thể thuộc hướng pet/show, dễ sống chung, ít đòi hỏi mức cường độ như working thuần.
5.2. Theo lông & màu
Ở mức tổng quan, có thể tóm lại:
Dòng lông ngắn: thực dụng, dễ chăm, hợp khí hậu nóng.
Dòng lông dài: thời trang hơn chút, cần chải nhiều hơn.
Kèm theo đó là các gam màu:
Cổ điển: đen – trắng, nâu – trắng.
Ấn tượng: merle, lilac, blue…
Màu sắc không ảnh hưởng nhiều tới tính cách, nhưng có thể ảnh hưởng tới giá và cảm nhận của người nuôi (cảm giác “độc lạ” luôn khiến người ta sẵn sàng trả nhiều hơn).
5.3. Theo nguồn gốc & phả hệ
Chó sinh tại Việt Nam, không giấy, nuôi làm pet,
Chó có phả hệ, có giấy VKA/FCI,
Chó nhập từ châu Âu, Úc, Mỹ…
Nguồn gốc càng rõ, phả hệ càng đẹp, giá thường càng cao. Nhưng với người nuôi để chơi, sức khỏe và tính cách ổn định quan trọng không kém giấy tờ.
6. Chó Border Collie con: dễ thương nhưng “không hề dễ” 🍼
Hầu hết mọi câu chuyện bắt đầu bằng một em chó Border Collie con 2–3 tháng tuổi:
Mắt tròn xoe,
Tai cụp cụp,
Chân hơi dài, chạy lóc chóc,
Vừa đụng đến là lăn ra ngủ 💤.
Rất nhiều người “đuối” chỉ vì giai đoạn sau:
Từ 4–8 tháng, Border Collie bắt đầu trổ năng lượng,
Học cực nhanh – cả cái tốt lẫn cái xấu,
Nếu không định hình quy tắc từ sớm, giống này rất dễ “tự soạn luật”.
Đó là lý do nhiều tin rao bán chó Border Collie, bán chó Collie biên giới xuất hiện sau vài tháng nuôi: chủ không đủ thời gian, không chuẩn bị tinh thần cho mức độ “máy chạy” của giống này.
Nếu bạn thực sự nghiêm túc với chó con, đáng để đọc thêm một bài chuyên sâu kiểu: chó Border Collie con – cách chọn & chăm 3 tháng đầu, để nắm rõ:
Tuổi tách mẹ,
Lịch tiêm – tẩy giun,
Cách xây nền nếp từ khi về nhà.
7. Border Collie thuần chủng & chó Collie lai 🧬
7.1. Thế nào là border collie thuần chủng?
Ở mức đơn giản, border collie thuần chủng là:
Cha mẹ cùng giống,
Ngoại hình – tính cách bám khá sát tiêu chuẩn,
Có thể có hoặc không có giấy, tùy mục đích nuôi.
Khi bạn tìm chó collie thuần chủng, đa phần cũng đang nói tới Border Collie thuần, chứ không phải Rough/Smooth Collie.
Với người nuôi pet, không phải ai cũng cần giấy, nhưng hỏi kỹ nguồn bố mẹ vẫn rất quan trọng: tránh mua nhầm chó lai nhưng quảng cáo “thuần”.
7.2. Chó collie lai & chó Border Collie lai
Thị trường hiện có khá nhiều chó Border Collie lai:
Lai với các giống ngoại: Golden, Labrador, Husky, Poodle, Corgi…
Lai “tự phát” với chó ta, Bắc Hà, Mông Cộc, Phú Quốc…
Lý do có thể là:
Hạ giá để dễ bán,
Thử tạo kiểu ngoại hình/tính cách mới,
Hoặc đơn giản là không kiểm soát được phối giống.
Ưu điểm:
Giá dễ chịu hơn,
Vẫn có thể rất thông minh, thân thiện.
Nhược điểm:
Ngoại hình không ổn định,
Tính cách khó đoán hơn,
Nhu cầu vận động đôi khi vẫn “cao như thuần”.
Nếu ngân sách hạn chế, bạn hoàn toàn có thể cân nhắc chó collie lai, miễn là hiểu rõ mình đang mua gì, không bị “treo đầu dê bán thịt chó”.
8. Chó Collie ăn gì? Dinh dưỡng cơ bản cho Border Collie 🍽️
Khi mới nuôi, câu hỏi “chó collie ăn gì” là nỗi băn khoăn chung. Tin vui là:
Border Collie không thuộc nhóm siêu kén ăn,
Nhưng do năng lượng cao, bạn phải xây chế độ ăn đủ chất, cân bằng.
8.1. Nguyên tắc chung
Đạm tốt: thịt gà, bò, heo nạc, cá, trứng, nội tạng sạch.
Tinh bột: cơm, khoai, bí, yến mạch…
Chất xơ: rau củ nấu chín (bí đỏ, cà rốt, cải…).
Kết hợp hạt khô chất lượng với đồ tươi để tiện mà vẫn đủ dinh dưỡng.
8.2. Chia bữa theo độ tuổi
Chó con: 3–4 bữa/ngày, lượng vừa phải, tránh ăn no rồi chạy nhảy nhiều.
Chó trưởng thành: 2 bữa/ngày, có thể thêm snack tập luyện.
Giống chó Collie chăn cừu này nếu ăn “rỗng” (nhiều tinh bột, ít đạm, thiếu vitamin) sẽ rất nhanh xuống sức, lông xấu, dễ stress.
9. Môi trường sống & vận động: điểm mấu chốt khi nuôi Border Collie 🏡
9.1. Không gian sống
Lý tưởng nhất cho nuôi chó Border Collie là:
Nhà có sân, khu vườn, hoặc bãi đất trống gần nhà,
Hoặc chủ sẵn sàng đưa chó ra công viên, bãi tập hàng ngày.
Nuôi trong căn hộ không phải là không được, nhưng bắt buộc cần:
Lịch đưa ra ngoài rõ ràng,
Thời gian chơi – vận động đủ dài,
Đồ chơi, trò chơi trí tuệ trong nhà.
Nếu bạn chỉ có thể:
Dắt đi vệ sinh vài phút,
Để chó ở nhà một mình nhiều giờ,
thì chó Collie biên giới gần như chắc chắn… không hợp. Giống này dư năng lượng để biến nhà bạn thành công trường nếu bị “bỏ đói vận động” 😅.
9.2. Vận động & kích thích tinh thần
Tối thiểu 1–2 giờ hoạt động/ngày: chạy bộ, ném bóng, frisbee, kéo co…
Thêm các game trí tuệ: tìm đồ vật, học trick mới, puzzle toy, đánh hơi.
Border Collie không chỉ cần cơ bắp khỏe, mà còn cần não được “xài” thường xuyên. Nếu không:
Nó sẽ tự tạo trò: đào bới, gặm đồ, rượt thứ gì đó trong nhà,
Hoặc sinh ra các hành vi ám ảnh – rối loạn (chạy vòng tròn, đuổi bóng ảo…).
10. Huấn luyện chó Border Collie: vừa dễ, vừa khó 🎓
Về lý thuyết, đây là một trong những giống dễ dạy nhất:
Học nhanh,
Thích làm vừa lòng chủ,
Hoàn toàn có thể đi rất xa với các môn thi đấu, biểu diễn.
Nhưng cũng vì thông minh quá, cách huấn luyện chó Border Collie cần:
Rõ ràng, nhất quán,
Đa dạng bài tập, tránh nhàm chán,
Kết hợp cả thể lực + trí tuệ.
Một vài nguyên tắc:
Bắt đầu càng sớm càng tốt (từ 2–3 tháng).
Dùng thưởng (thức ăn, đồ chơi) nhiều hơn phạt.
Chia buổi tập ngắn, vui, kết thúc khi chó vẫn còn hứng thú.
Nếu bạn muốn một lộ trình bài bản – từ lệnh cơ bản đến nâng cao – có thể tìm đọc bài huấn luyện chó Border Collie cho người mới bắt đầu, sẽ dễ hình dung hơn rất nhiều.
11. Có nên nuôi chó Border Collie ở Việt Nam? 🤔
Đây là câu hỏi rất thực tế, thường được gõ đúng chữ “có nên nuôi chó Border Collie”.
Câu trả lời chân thành:
11.1. Ai phù hợp với Border Collie?
Bạn sẽ rất hợp nếu:
Thích vận động, không ngại ra ngoài mỗi ngày,
Thích dạy chó, thích tương tác, coi chó như một bạn đồng hành đúng nghĩa,
Không kỳ vọng “chỉ nuôi để nằm nhà cho vui”.
Với kiểu người này, chó Collie chăn cừu là một món quà:
Luôn sẵn sàng đi cùng bạn,
Luôn muốn “làm việc chung” với bạn,
Mang lại niềm vui mỗi khi bạn đầu tư thời gian cho nó.
11.2. Ai nên cân nhắc giống khác?
Nếu:
Bạn làm việc nhiều giờ/liên tục,
Ngại việc phải ra ngoài hằng ngày,
Chỉ muốn một giống dễ, ít đòi hỏi, chủ yếu làm “gấu bông sống”,
… thì Border Collie không phải lựa chọn an toàn. Lúc này, các giống hiền, ít năng lượng hơn sẽ phù hợp hơn cho cả bạn và chó.
12. Giá chó Collie / Border Collie: nhìn cho đúng, hiểu cho kỹ 💰
Người mới thường tìm:
giá chó collie, chó collie giá, collie giá,
giá chó border collie, chó border collie giá, giá giống chó border collie,
hoặc “đầy tham vọng” hơn là border collie giá rẻ, chó collie giá rẻ.
Thực tế, giá phụ thuộc vào:
Thuần hay lai,
Có giấy hay không,
Màu lông, ngoại hình,
Nguồn sinh (trong nước hay nhập).
Ở tầm khung tham khảo, bạn nên coi Border Collie là giống tầm trung – cao chứ không phải dòng “giá rẻ đại trà”. Những tin rao quá rẻ (vài trăm nghìn – dưới 2 triệu) thường ẩn chứa rất nhiều rủi ro: chó bệnh, nguồn không rõ, lừa cọc…
Nếu bạn muốn xem bảng giá chi tiết, phân khúc cụ thể theo dòng, màu lông, có thể tham khảo bài Giá chó Border Collie tại Việt Nam trước khi quyết định.
13. Mua bán chó Border Collie & chọn trại uy tín 📍
Trên thị trường hiện có:
Rao vặt online, hội nhóm,
Người nuôi nhỏ lẻ sinh sản tại nhà,
Trại chó Border Collie và shop thú cưng có quy trình rõ ràng.
Khi mua chó Border Collie, bạn nên:
Ưu tiên nơi cho xem chó trực tiếp; nhìn mắt, mũi, lông, dáng đi, cách chạy.
Hỏi kỹ về tiêm phòng, tẩy giun, chế độ ăn hiện tại.
Hỏi rõ bố mẹ (nếu có): hình ảnh, tính cách, ngoại hình.
Cân nhắc kỹ trước khi chuyển khoản/đặt cọc qua trung gian online.
Nếu bạn ưu tiên:
Có người đồng hành tư vấn sau khi đem chó về,
Có chính sách bảo hành sức khỏe rõ ràng,
Có hỗ trợ chọn bé phù hợp với môi trường sống của gia đình,
… thì việc tìm đến một đơn vị chuyên về mua bán chó Border Collie chất lượng, uy tín sẽ giúp bạn bớt rất nhiều rủi ro ngay từ đầu.
14. Kết luận: Border Collie có xứng đáng với công sức của bạn không? ❤️
Tóm lại, chó Border Collie / chó Collie biên giới là một giống:
Siêu thông minh, nằm trong top đầu các loài chó,
Siêu năng lượng, cần vận động và “công việc” mỗi ngày,
Rất gắn bó, nhạy cảm và trung thành với người mà chúng coi là “gia đình”.
Đổi lại, nó không phải giống dành cho mọi nhà:
Nếu bạn bận rộn, ít thời gian,
Nếu bạn thích sự yên ổn, ít thay đổi,
Nếu bạn muốn một thú cưng chỉ để ôm và chụp ảnh,
… thì Border Collie có thể khiến bạn “đuối” rất nhanh.
Nhưng nếu bạn:
Muốn một người bạn đồng hành đúng nghĩa,
Sẵn sàng dành thời gian chạy, chơi, dạy, khám phá cùng chó mỗi ngày,
Thích cảm giác thấy một đôi mắt thông minh nhìn mình như “đọc suy nghĩ”,
thì Border Collie là một lựa chọn cực kỳ đáng giá – một người bạn bốn chân có thể đi cùng bạn rất lâu, mang lại niềm vui mỗi ngày, miễn là bạn cũng cam kết nghiêm túc với cuộc sống của nó 🐕🦺✨.
