Bạn nhìn một em chó Bắc Hà xù với bộ lông dày như gấu, ánh mắt rất “núi rừng”, dáng đứng oai như lính gác ⛰️🐻 và tự hỏi:
“Chó Bắc Hà có khôn không? Có dễ dạy nghe lời như Becgie, Phú Quốc không?”
Nhiều người chỉ nghe qua “khuyển thần Tây Bắc”, “gấu chó Bắc Hà” là đã mê, nhưng lại lo:
Sợ bé quá dữ,
Sợ khó dạy,
Sợ nuôi ở phố không hợp.
Thật ra, chó Bắc Hà rất khôn, nhưng là kiểu khôn thực chiến, sâu, quan sát tinh – chứ không phải kiểu “làm trò cho vui”. Nếu hiểu đúng tính cách, đi đúng lộ trình cách huấn luyện chó Bắc Hà, bạn hoàn toàn có thể có một người bạn bốn chân:
Giữ nhà tỉnh táo,
Đi rừng/đi dã ngoại bền bỉ,
Vẫn sống hòa hợp trong gia đình, biết nghe – biết chờ.
Nếu bạn chưa nắm rõ nguồn gốc và đặc điểm, có thể đọc thêm bài giới thiệu chi tiết về chó Bắc Hà – “khuyển thần Tây Bắc” rồi quay lại bài này, mọi thứ sẽ rất mạch lạc 🐾
1. Chó Bắc Hà có khôn không? Khôn theo kiểu nào? 🧠
1.1. “Khôn” nghĩa là gì với một chú chó Bắc Hà?
Khi hỏi “chó Bắc Hà có khôn không”, nhiều người đang nghĩ tới:
Có biết bắt tay, lăn, giả chết giống các giống cảnh không?
Có hiểu lệnh nhanh không?
Có yêu chủ, nghe lời chủ không?
Nhưng với một giống chó bản địa như Bắc Hà, “khôn” còn phải tính thêm:
Khả năng tự quan sát: nghe tiếng động, ngửi mùi lạ, phản ứng có chọn lọc.
Khả năng tự ra quyết định: phân biệt khách quen – người lạ, khi nào cần báo động thật sự.
Khả năng ghi nhớ lãnh thổ: nhớ đường, nhớ ranh giới “nhà mình”, nhớ những người thuộc “vòng tròn an toàn”.
Theo những tiêu chí này, chó Bắc Hà không thua kém bất kỳ giống chó thông minh nào, chỉ là chúng không thích biểu diễn mấy trò “cute” vô nghĩa nếu không thấy lý do 😅
1.2. So sánh độ khôn với Becgie, Phú Quốc, Mông Cộc
Nếu đã từng nuôi Becgie Đức, bạn sẽ thấy:
Becgie rất hợp làm việc “bên cạnh chủ”: nghiệp vụ, thể thao, biểu diễn,
Rất siêng “làm bài tập”, lặp đi lặp lại các bài luyện.
Chó Bắc Hà thì khác hơn một chút:
Ít “show”, nhiều “thực hành”: thích canh cổng, gác sân, theo chân chủ đi làm việc hơn là diễn trò.
Thông minh, nhưng có phần độc lập, tự tôn, không phải kiểu “muốn gì cũng làm cho bằng được” để lấy lòng chủ.
So với chó Phú Quốc:
Phú Quốc linh hoạt, chạy nước đại nhanh, rất hợp săn – đuổi ở địa hình cát, đồi.
Bắc Hà nổi bật ở sức bền, chịu lạnh, chịu địa hình núi rừng, sương mù.
So với chó H’Mông Cộc (Mông Cộc đuôi):
Mông Cộc thường “bốc lửa”, phản ứng nhanh, thích xông.
Bắc Hà điềm hơn, nhưng cảnh giác sâu, một khi đã báo động là báo tới nơi.
Tóm lại:
Nếu Becgie là “học sinh giỏi trường chuyên”, Phú Quốc là “vận động viên điền kinh”, thì chó Bắc Hà giống kiểu “lính gác núi rừng dày dạn kinh nghiệm”. Rất khôn – nhưng khôn theo kiểu trầm, thực tế.
1.3. Vì sao nhiều người bảo chó Bắc Hà “khó dạy”?
Ba lý do phổ biến:
Kỳ vọng sai giống: muốn Bắc Hà hiền như chó toy, ai bế cũng được, ai vào nhà cũng mừng → không đúng bản chất giống.
Không có lộ trình huấn luyện: không xã hội hóa, không dạy lệnh cơ bản; chỉ nuôi cho ăn – giữ nhà → bé tự đặt luật.
Dùng bạo lực, quát mắng: giống này nhớ dai, càng bị đối xử thô bạo càng thu mình, cảnh giác, khó mở lại.
Nếu hiểu đúng, bạn sẽ thấy: huấn luyện chó Bắc Hà không khó, chỉ cần kiên định và tôn trọng cá tính của bé.
2. Hiểu tính cách chó Bắc Hà trước khi bắt đầu huấn luyện
2.1. Bản năng “chó săn Bắc Hà” – gốc gác của mọi hành vi
Chó Bắc Hà vốn là chó săn – giữ nhà – trông nương của người H’Mông ở vùng cao:
Đi cùng chủ vào rừng,
Báo động khi có thú rừng, người lạ,
Canh nhà, canh chuồng, canh bãi chăn.
Bởi vậy, chó săn Bắc Hà có những bản năng rất rõ:
Luôn để ý môi trường, nghe rất kỹ, ngửi rất sâu,
Cảnh giác cao với người lạ,
Thuộc loại “nghi ngờ trước, tin sau”.
Nếu cố gắng biến một em “gác núi” thành một em “búp bê ai cũng ôm được”, bạn sẽ chỉ thấy… mệt và thất vọng.
2.2. Ưu – nhược điểm khi huấn luyện chó Bắc Hà
Ưu điểm:
Vô cùng trung thành: đã chọn ai là “người của mình” thì sẽ bảo vệ đến cùng.
Nhớ lâu: luật đã đặt, lệnh đã dạy đúng cách là bé giữ rất bền.
Rất có trách nhiệm với lãnh thổ: đặc biệt hợp làm chó giữ nhà.
Nhược điểm:
Bướng: không thích lặp đi lặp lại mãi một bài tập vô nghĩa.
Dễ “over-react” nếu không được xã hội hóa: có xu hướng phản ứng mạnh với người lạ, âm thanh lạ.
2.3. Ai hợp – ai nên cân nhắc khi chọn Bắc Hà?
Hợp nếu:
Bạn muốn một bé giữ nhà tốt,
Chấp nhận bé không phải kiểu “ai ôm cũng vui”,
Có thời gian dắt đi dạo, chơi, huấn luyện cơ bản mỗi ngày.
Nên cân nhắc giống khác nếu:
Bạn chỉ muốn một bé pet hiền, thân thiện với mọi người,
Nhà có quá nhiều khách lạ, ra vào liên tục,
Bạn không có thời gian cho việc huấn luyện.
Nếu bạn muốn hiểu sâu hơn về tính cách, có thể đọc kèm bài đặc điểm ngoại hình & tính cách chó Bắc Hà xù.
3. Nguyên tắc vàng khi huấn luyện chó Bắc Hà 🐾
3.1. Bắt đầu sớm nhưng theo đúng giai đoạn
2–4 tháng: làm quen môi trường, dạy tên, dạy đi vệ sinh đúng chỗ, tập dây dắt.
4–8 tháng: lệnh cơ bản, kiểm soát phản ứng với người lạ và tiếng ồn.
8 tháng trở lên: củng cố kỷ luật, thêm nhiệm vụ giữ nhà, đi dạo, đi rừng.
Không cần “nhồi” tất cả một lúc. Giống này cần thời gian để tin chủ, hiểu việc; khi đã tin rồi thì rất dễ dạy.
3.2. Kiên định – nhất quán – không bạo lực
Một hành vi → một cách phản ứng cố định, cả nhà thống nhất.
Không hôm nay cho lên ghế, mai lại cấm; không hôm nay cho nhảy vào người, mai lại quát.
Tuyệt đối tránh đánh đập, đá, tát vào mặt. Bắc Hà rất tự trọng, càng bị xúc phạm càng xa chủ.
3.3. Thưởng – phạt rõ ràng, đúng thời điểm
Làm đúng → khen ngay: “Giỏi!”, vuốt ve, snack nhỏ.
Làm sai → “Không!” dứt khoát, bỏ rơi sự chú ý (ignore).
Không phạt sau đó 5–10 phút, bé sẽ không hiểu mình bị phạt vì việc gì.
4. Huấn luyện chó Bắc Hà từ cún con: nền tảng quan trọng nhất 🍼
Giai đoạn 2–6 tháng là “mẫu giáo” – xây tính cách, thói quen suốt đời.
4.1. Xã hội hóa: quen người, quen tiếng ồn, quen thành phố
Nếu nuôi ở phố, bạn cần cho bé quen dần với:
Tiếng xe máy, ô tô, còi,
Thang máy, cửa cuốn,
Người lạ ở khoảng cách an toàn,
Chó, mèo khác.
Cách làm:
Cho ra ngoài từ từ: từ trước cửa nhà → ngõ nhỏ → đường to hơn,
Luôn dùng dây dắt,
Khi có tiếng động lạ, bình tĩnh nói chuyện với bé, không ôm chặt run rẩy (vì như vậy vô tình xác nhận rằng “có gì đó đáng sợ thật”).
4.2. Dạy tên, toilet đúng chỗ, dây dắt
Ba kỹ năng tối thiểu:
Nhận tên
Gọi tên + thưởng khi bé nhìn lại,
Không dùng tên để mắng xối xả.
Đi vệ sinh đúng chỗ
Sau ăn – ngủ – chơi → đưa tới điểm cố định,
Đi đúng thì khen, sai thì lau chùi bình thường, không chửi mắng.
Đeo dây dắt
Cho bé làm quen dây từ sớm,
Đừng để lần đầu đeo dây là để kéo bé đi tiêm (bé sẽ sợ dây dắt luôn).
4.3. Những lỗi hay gặp với chó Bắc Hà con
Bế quá nhiều: đi đâu cũng bế, không cho đi bộ → bé phản xạ kém, không quen môi trường, lớn lên dễ nhát.
Cho ai bế cũng được: bé khó phân biệt “người nhà – người ngoài”, sau này khó làm nhiệm vụ giữ nhà.
Cho ăn đồ người: mặn, ngọt, cay → hỏng dạ dày, gan thận từ sớm.
Đồng hành cùng giai đoạn này, bạn có thể đọc thêm cách nuôi chó Bắc Hà xù khỏe mạnh ở thành phố để cân chỉnh lịch ăn – ngủ – vận động.
5. Huấn luyện chó Bắc Hà trưởng thành: lệnh cơ bản & kiểm soát sự cảnh giác
Khi đã lên 7–8 tháng, chó Bắc Hà lớn bắt đầu rõ cá tính: mạnh mẽ hơn, cảnh giác hơn, muốn tự quyết hơn. Đây là lúc phải “chốt luật”.
5.1. Bộ lệnh cơ bản bắt buộc phải có
“Lại đây”: gọi là phải quay về, dù đang bận ngửi chỗ nào đó.
“Ngồi” – “Nằm”: để kiểm soát bé trong tình huống cần bình tĩnh.
“Đợi/Ở yên”: cực quan trọng khi mở cửa, đón khách, sang đường.
“Thả ra/Đưa đây”: tránh nuốt đồ linh tinh, tránh giữ chặt đồ ăn, đồ chơi.
“Về chỗ”: đi về giường/góc nằm khi nhà có khách hoặc cần bé bình tĩnh.
Mỗi lệnh nên tập:
Từng lệnh một,
Môi trường ít xao nhãng trước (trong nhà),
Sau đó mới nâng dần: ra sân, ra ngõ, ra công viên.
5.2. Kiểm soát sự cảnh giác – không để thành hung
Chó Bắc Hà phải có quyền cảnh giác, nhưng bạn cần dạy bé: “Khi nào CHỦ bảo ok thì mới xử lý tiếp”.
Khi có tiếng động/khách tới cửa:
Cho phép bé sủa 1–2 tiếng báo hiệu,
Sau đó ra lệnh “Đủ rồi/Im” – khi bé dừng sủa, khen nhẹ → bé hiểu: báo xong là nhiệm vụ hoàn thành.
Khi có khách vào nhà:
Trước khi mở cửa: cho bé “về chỗ”,
Khi khách đã vào – ngồi xuống: nếu khách muốn làm quen, bạn dắt bé lại, giới thiệu, cho ngửi tay.
Tuyệt đối tránh:
Để khách tự lao vào ôm, vỗ đầu, nhìn chằm chằm vào mắt bé,
Quát “câm đi!” rồi đánh, đá mỗi khi bé sủa (vì đó là bản năng báo động).
5.3. Đi dạo, đi rừng – cách dùng bản năng cho đúng chỗ
Với chó săn Bắc Hà:
Đi dạo là dịp xả năng lượng + luyện kỷ luật,
Đi rừng/dã ngoại là nơi bản năng phát huy, nhưng phải trong tầm kiểm soát.
Gợi ý:
Luôn có dây dắt ở môi trường lạ,
Dạy tín hiệu đặc biệt (huýt sáo, gọi tên + lệnh quay lại),
Thỉnh thoảng cho bé “giải bài tập” đánh hơi: giấu đồ ăn nhỏ trên đường đi, để bé dùng mũi tìm.
6. Huấn luyện chó Bắc Hà giữ nhà nhưng vẫn thân với gia đình 🏡
6.1. Dạy chó hiểu “đây là nhà của mình”
Dắt bé đi vòng quanh nhà, sân, ngõ vài lần mỗi ngày trong giai đoạn đầu,
Cho bé đánh dấu mùi (đi vệ sinh đúng chỗ, chà chân, ngửi quanh),
Khi bé ra cửa sủa báo có người, bạn nên:
Ra kiểm tra,
Nhẹ nhàng khen “Giỏi, báo tốt”,
Sau đó cho bé về chỗ/ra lệnh im.
Bé sẽ hiểu: “Báo cho chủ biết” là một phần công việc chính.
6.2. Phân tầng: người nhà – khách quen – người lạ
Người nhà: thường xuyên chơi, ôm, chạm, cho ăn → bé xem là “bầy đàn”.
Khách quen:
Mỗi lần đến đều được chủ giới thiệu,
Cho bé ngửi tay, nói chuyện nhẹ nhàng,
Không kích động, không trêu chọc.
Người lạ:
Giữ bé ở khoảng cách vừa phải,
Có thể cho bé ngửi từ xa qua dây dắt,
Không cho người lạ tiếp xúc áp sát khi bé chưa thoải mái.
6.3. Tránh để chó Bắc Hà trở nên quá bảo vệ một người
Nhiều nhà chỉ để một người chăm (cho ăn, dắt, chơi) → bé gắn chặt với một người, dễ gầm gừ người khác tới gần.
Giải pháp:
Chia đều: mọi người trong nhà đều cho ăn, chơi, tập lệnh với bé,
Người bé đang có dấu hiệu gườm gườm nên tự tay cho snack, dắt đi dạo để tạo liên kết tích cực.
7. “Đi rừng” trong thời hiện đại: mô phỏng bản năng cho chó Bắc Hà 🌲
Không phải ai nuôi Bắc Hà cũng có dịp đi rừng, nhưng bản năng đi – tìm – canh của bé vẫn cần lối ra.
7.1. Nếu bạn sống vùng núi, nông thôn
Khi đưa bé đi nương/đi rừng:
Luôn bắt đầu ở những đoạn đường quen,
Dạy tín hiệu tập hợp (tiếng hú, tiếng gọi… cố định),
Khen thưởng mỗi khi bé quay lại đúng tín hiệu.
Chủ động cho bé đi trước – sau – hai bên trong tầm mắt, tránh để bé biến mất khỏi tầm nhìn quá lâu.
7.2. Nếu bạn ở phố – “giả lập” đi rừng thế nào?
Cho bé đi bộ ở công viên, khu cây xanh, bãi đất trống (có kiểm soát).
Chơi trò đánh hơi:
Giấu snack nhỏ sau gốc cây, ghế đá, bụi cỏ,
Cho bé dùng mũi để tìm.
Cho tham gia trekking/picnic ngắn nếu có điều kiện, luôn dùng dây dắt và chuẩn bị nước uống, bát gấp.
Những hoạt động này giúp giải tỏa năng lượng và bản năng săn – tìm kiếm, tránh việc bé dồn năng lượng vào sủa, phá đồ, canh cửa quá mức ở nhà.
8. Huấn luyện chó Bắc Hà sống hòa hợp với gia đình, trẻ nhỏ, thú cưng khác 👨👩👧👦
8.1. Sống với trẻ nhỏ
Nguyên tắc: dạy trẻ trước, dạy chó sau.
Dạy trẻ không:
Kéo đuôi, giật tai,
Ngồi lên người chó,
Trêu khi chó đang ăn/ngủ.
Tạo “vùng an toàn” cho bé (giường, lồng, góc riêng): khi bé nằm ở đó thì không ai được làm phiền.
Chó Bắc Hà rất trung thành, nếu được tôn trọng, bé sẽ trở thành một “anh/chị gác cổng” dịu dàng với trẻ.
8.2. Sống cùng chó khác, mèo khác
Lần đầu gặp:
Cho làm quen từ xa,
Cho ngửi qua hàng rào/cửa,
Dùng dây dắt kiểm soát cả hai bên.
Tránh:
Thả tự do cho “tự xử” ngay lần đầu,
Để tranh ăn/đồ chơi.
Nếu nhà đã có thú cưng khác, nên giới thiệu Bắc Hà từ từ, để bé hiểu “đây là thành viên trong đàn”, không phải đối thủ.
8.3. Xử lý ghen, bảo vệ quá mức
Nếu thấy bé gầm gừ khi người khác lại gần bạn:
Bình tĩnh ra lệnh “Ngồi/Đợi”,
Không vuốt ve, dỗ dành đúng lúc bé đang gầm (vì sẽ vô tình “thưởng” cho hành vi đó).
Tăng thời lượng người khác trong nhà cho ăn – dắt – chơi, để bé hiểu phải tôn trọng tất cả mọi người, không chỉ một người.
9. Lỗi thường gặp khi huấn luyện chó Bắc Hà và cách sửa 😅
Muốn kết quả nhanh
Nghĩ vài ngày là phải nghe lời tuyệt đối → thất vọng, bỏ cuộc.
Cách sửa: chia nhỏ mục tiêu, kiên trì từng tuần, từng lệnh.
Quát mắng, đánh đập khi bé không hiểu lệnh
Bắc Hà rất tự trọng, càng đánh càng mất niềm tin.
Cách sửa: quay về bước đơn giản, dùng thưởng – khen – lặp lại.
Không xã hội hóa mà chỉ nhốt giữ nhà
Bé gặp ai cũng coi là mối nguy, dễ quá tay.
Cách sửa: cho tiếp xúc có kiểm soát với môi trường ngoài, người – chó khác.
Không thống nhất trong gia đình
Người cho lên sofa, người cấm; người cho ăn vặt vô tội vạ, người cằn nhằn → bé rối.
Cách sửa: cả nhà ngồi lại, thống nhất luật duy nhất.
Kỳ vọng sai giống
Muốn một bé Bắc Hà mà lại kỳ vọng như Poodle, Golden.
Cách sửa: chấp nhận bản sắc “khuyển thần Tây Bắc”: cảnh giác, trầm, sâu, rất trung thành.
10. Khi nào nên nhờ chuyên gia hoặc đội ngũ có kinh nghiệm? 🐕🦺
Bạn nên cân nhắc tìm hỗ trợ nếu:
Chó Bắc Hà đã trưởng thành, có tiền sử cắn người/đuổi người lạ,
Bé gần như không nghe ai trong nhà,
Nhà có trẻ nhỏ, người già, bạn cảm thấy không đủ tự tin kiểm soát,
Bạn muốn huấn luyện nâng cao (bảo vệ, đi rừng chuyên nghiệp…) chứ không chỉ cơ bản.
Tại Chạm Pets Family, đội ngũ có thể:
Tư vấn online lộ trình huấn luyện chó Bắc Hà theo từng trường hợp: chó con, chó mới đón từ vùng cao, chó đã có thói quen xấu…
Gợi ý cách kết hợp giữa chăm – nuôi – dạy: ăn uống, môi trường, lịch vận động… dựa trên bài cách nuôi chó Bắc Hà xù khỏe mạnh ở thành phố.
Hỗ trợ bạn chọn đúng bé hợp gia đình, tính cách dễ huấn luyện hơn qua trang chó Bắc Hà xù đang tìm chủ tại Chạm Pets Family.
Nuôi và huấn luyện chó Bắc Hà không dành cho người “thích cho vui vài tháng rồi thôi”. Nhưng nếu bạn đã trót yêu vẻ đẹp núi rừng, đã sẵn sàng dành thời gian cho việc dạy – chơi – đồng hành, thì đổi lại bạn sẽ có:
Một “vệ sĩ” gác cửa cực kỳ tỉnh táo,
Một người bạn trung thành biết im lặng nằm bên cạnh khi bạn mệt,
Một “gấu xù Tây Bắc” đặc biệt mà mỗi lần nhìn vào đôi mắt là thấy cả núi rừng ở đó 🐻⛰️💚
Và lúc đó, câu hỏi “chó Bắc Hà có khôn không” sẽ không còn quan trọng nữa. Bạn sẽ tự trả lời:
“Nó không chỉ khôn, mà còn rất biết điều – chỉ cần mình biết cách tôn trọng và dẫn dắt thôi.”
